Η Αποστολή της ΕΕ για το Έδαφος – Ένα ευρωπαϊκό συμβόλαιο για υγιή εδάφη έως το 2030
Οι Αποστολές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Missions) αποτελούν μια από τις πιο φιλόδοξες πρωτοβουλίες του προγράμματος Horizon Europe, σχεδιασμένες για να αντιμετωπίσουν με συντονισμένο τρόπο ορισμένες από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες προκλήσεις: την κλιματική αλλαγή, τον καρκίνο, την υγεία των εδαφών, την αποκατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την ανάπτυξη κλιματικά ουδέτερων και έξυπνων πόλεων. Πρόκειται για δράσεις μεγάλης κλίμακας που θέτουν σαφείς, μετρήσιμους και χρονικά συγκεκριμένους στόχους, ενώ παράλληλα ενώνουν την έρευνα, τις πολιτικές, την καινοτομία και τους πολίτες σε ένα κοινό όραμα.
Μία από τις πλέον κομβικές αποστολές είναι η “Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το Έδαφος – A Soil Deal for Europe”, η οποία στοχεύει να ηγηθεί της μετάβασης προς υγιή εδάφη έως το 2030. Η υγεία του εδάφους αποτελεί ζωτικής σημασίας ζήτημα για την παραγωγή τροφής, την ποιότητα του νερού, τη βιοποικιλότητα, την αποθήκευση άνθρακα, αλλά και την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων απέναντι στην κλιματική αλλαγή.
100 Living Labs και Lighthouses: Η καρδιά της αποστολής
Κεντρικός στόχος της αποστολής είναι η δημιουργία 100 Living Labs και Lighthouses σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα Living Labs αποτελούν χώρους συνεργασίας όπου επιστήμονες, γεωργοί, επιχειρήσεις, πολίτες και φορείς χάραξης πολιτικής συν-δημιουργούν, δοκιμάζουν και αξιολογούν λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα στη διαχείριση του εδάφους. Τα Lighthouses λειτουργούν ως επιδεικτικοί χώροι που παρουσιάζουν στην πράξη τις δυνατότητες και τα οφέλη αυτών των λύσεων.
Ήδη μέχρι το 2024 έχουν τεθεί σε λειτουργία 25 Living Labs σε περισσότερους από 250 πραγματικούς χώρους, ενώ μέχρι το 2027 ο αριθμός αυτός θα φτάσει τα 100, σηματοδοτώντας μια πανευρωπαϊκή κινητοποίηση για την αποκατάσταση και προστασία του εδάφους.
Παρακολούθηση της υγείας του εδάφους: Ένα ισχυρό ευρωπαϊκό πλαίσιο
Η αποστολή συνοδεύεται από ένα ενισχυμένο σύστημα παρακολούθησης της υγείας του εδάφους, το οποίο υλοποιείται μέσω του Παρατηρητηρίου της ΕΕ για το Έδαφος (EUSO). Μέσω ενός σύγχρονου πίνακα εργαλείων, παρακολουθούνται 19 κρίσιμοι δείκτες που αφορούν τη διάβρωση, την ερημοποίηση, τη ρύπανση, τα αποθέματα άνθρακα και τη βιοποικιλότητα. Αυτή η προσέγγιση επιτρέπει την αξιολόγηση της προόδου και την έγκαιρη παρέμβαση όπου χρειάζεται.
Κοινότητα για το έδαφος και το Soil Manifesto
Η ευαισθητοποίηση και η κινητοποίηση της κοινωνίας αποτελούν βασικό πυλώνα της αποστολής. Ήδη περισσότερες από 600 νομικές οντότητες, όπως δήμοι, περιφέρειες, δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, πανεπιστήμια και οργανισμοί, καθώς και 2.600 πολίτες έχουν υπογράψει το Mission Soil Manifesto, ένα μη νομικά δεσμευτικό κείμενο που εκφράζει τη δέσμευση για την προστασία και αποκατάσταση του εδάφους. Η υπογραφή του ενισχύει τη δημόσια συμμετοχή, την ενημέρωση και τη συνεργασία γύρω από θέματα εδαφικής υγείας.
Συνέργειες και ευρωπαϊκές πολιτικές
Η Αποστολή για το Έδαφος λειτουργεί σε άμεση συνέργεια με τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές πολιτικές και στρατηγικές: την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, τη Στρατηγική της ΕΕ για το Έδαφος, την προτεινόμενη Οδηγία παρακολούθησης της υγείας του εδάφους, το Παρατηρητήριο Εδάφους της ΕΕ (EUSO) και την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Παράλληλα, κινητοποιεί σημαντικούς πόρους, καθώς μόνο μέσω της ΚΑΠ προγραμματίζονται επενδύσεις άνω των 40 δισεκατομμυρίων ευρώ για δράσεις που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας του εδάφους.
Ένα κοινό ευρωπαϊκό μέλλον με υγιή εδάφη
Η αποστολή “Ευρωπαϊκή Συμφωνία για το Έδαφος” αποτελεί μια συλλογική και συντονισμένη προσπάθεια με ευρωπαϊκή διάσταση. Η επιτυχία της βασίζεται στη συνεργασία επιστημόνων, αγροτών, πολιτών, επιχειρήσεων και φορέων λήψης αποφάσεων. Η προστασία του εδάφους δεν είναι απλώς περιβαλλοντική ανάγκη, είναι θεμέλιο για την παραγωγή τροφής, την ανθεκτικότητα των οικοσυστημάτων και την ευημερία των επόμενων γενεών.
Με μεθοδική δράση, καινοτομία και συμμετοχή της κοινωνίας, η Ευρώπη βαδίζει σταθερά προς ένα μέλλον όπου τα υγιή εδάφη αποτελούν κοινό κεκτημένο και ισχυρή βάση για βιώσιμη ανάπτυξη.
European Commission: Directorate-General for Research and Innovation, EU mission, a soil deal for Europe, Publications Office of the European Union, 2025, https://data.europa.eu/doi/10.2777/4948116
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε το επίσημο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Αποστολή της ΕΕ: Ευρωπαϊκή συμφωνία για το έδαφος», ΕΔΩ